SANAL GERÇEKLİK

Sanal Gerçeklik, Artırılmış Gerçeklik, Karma Gerçeklik ve Sağlık Uygulamaları

Dr. Can ÖZLÜ

Giriş

Teknoloji ilerledikçe, sağlık alanındaki tüm değişiklikler de bu durumu takip etmek zorunda kalmakta. Sürükleyici ve yıkıcı teknolojik değişikliklerin, sağlık alandaki değişim rüzgârını önümüzdeki yıllarda artan bir ivme ile göreceğimiz ise neredeyse kesin gibi.

Bu farklılığı ve dönüşümde başı çeken uygulamalar özellikle dijital alandaki değişiklikler olmakta. Sanal Gerçeklik (Virtual Reality/VR), Artırılmış Gerçeklik (Augmented Reality /AR), Karma Gerçeklik (Mixed Reality/ MR) ve simülasyon uygulamaları, sağlıktaki bu gelişmeleri ilerleten en önemli ve trend faktörlerin en başında gelmekte. Bu uygulamalar, sadece sağlık ürünü ve metodu kullanımı dışında; pazarlama ve satış stratejilerinde ortaya çıkan trendler olup, markaların müşterilerine mobil cihazlarından yararlanma rahatlığıyla benzersiz deneyimler sunmalarına olanak tanımaktadır. Özellikle dünyaca ünlü büyük teknoloji devi olan şirketler bu yönde yatırımlarını artırarak, kullanıcıların en iyi hizmet deneyimini yaşamalarını planlıyor, ürünleri konusunda neler geliştirebileceklerini, yeni sürümlerinde yenilikçi avantajlar yakalayarak dijital pazarlama stratejilerini geliştirmeyi planlıyorlar.

Teknoloji bu süreç sonunda tıbbi uzmanlık alanları arasındaki duvarları yıkacak mı?

 Sanal gerçeklik ise bu gelişimi tetikleyen ana unsurlardan biri olabilir.  Dijital teknolojinin evriminden doğan en yeni ürünler arasında sanal gerçeklik uygulamaları, geleneksel tedavilere ek olarak klinik tıpta bir yer edinmektedir. Teknolojinin duvar ötesine ulaşmasına ve hekim pratiğindeki becerileri geliştirmesine yardımcı olacağına inanılmaktadır.

Dijital teknolojinin en yenilikçi yönlerini ise sağlık alanında görmekteyiz

AR/ VR/ MR temelli sağlık uygulamalarını; tıbbi eğitim, terapileri, fiziksel sağlık gelişimi, cerrahi alanlar, tanı ve hasta tedavileri, hastalık farkındalığı, marketing pazarlama başta olmak üzere görüntü temelli sağlığın her türlü uygulamasında aktif olarak görüyoruz.

Farklı Yayınlar Neler Bildiriyor?

Diş hekimliği alanında yapılan bir meta analize göre, AR / VR uygulamaları, 7/24 erişim ve objektif değerlendirme ile interaktif öğrenme konseptleri sunan diş hekimliği lisans ve lisansüstü eğitiminde artan ilgi ve önem taşıdığı, maksillofasiyal cerrahi gibi karmaşık prosedürler için AR / VR teknolojisinin umut verici bir araç olarak, öngörülebilir ve güvenli tedavi sonuçlarının sağlanmasına yardımcı olabileceği raporlanmıştır. Gelecekteki araştırmaların, yüksek veri kalitesine sahip teknolojik standartlar oluşturmaya ve klinik rutin için dental AR / VR cihazları için onaylanmış uygulamalar geliştirmeye odaklanması gerektiği bildirilmiştir. 

İçinde PubMed ve MEDLINE veri tabanlarında “sanal gerçeklik”, “prosedürel tıp”, “onkoloji”, “fizik tedavi” ve “yanık” kelimeleri araştırılarak yapılan bir 97 makale içeren bir diğer literatür incelemesinde; VR simülasyonlarının ağrı yönetimini geliştirebileceği (hastanın ağrı ve anksiyete algısını azaltarak), klinik eğitim müfredatını ve fiziksel rehabilitasyon protokollerini (kapsamlı görsel-işitsel ortamlar aracılığıyla) artırabileceği ve klinik değerlendirmeyi geliştirebileceği hipotezini güçlü bir şekilde destekleyen veriler olduğu saptanmıştır. 

Cerrahide Neler Var?

Cerrahi alanda artırılmış gerçeklik konusunda, bir cerrahın oldukça komplike olan bir anatomik sistem içinde operasyon yapacağı hedef organa ulaşması durumuna, geleneksel yaklaşım ile cerrahi kesiler ile ilgili alanda kesi yapmaktadır. Bu durum için operasyon yapılacak alanın, rahatça geniş bir açıklık halinde tutulması ve opere edilecek kişide geniş bir skar bırakabilmektedir.  

Yapılan bir çalışmada bir ameliyatta kullanılan aletlerin yanı sıra işlemin en önemli adımlarının bilinmesinde sistemin çok yardımcı olduğu sonucuna varılmıştır. Tıp uzmanlarının veya öğrencilerin, gerçek hastalarla yapılan uygulamalarının aksine simülasyonu istedikleri kadar gerçekleştirebileceklerini de belirtmek gerekir ki bu, sınırsız tekrarlar sayesinde, cerrahi bir prosedürde yapılması gereken tüm adımları otomatikleştirmek ve her birinde dikkate alınması gereken önemli noktaları hatırlamak çok daha kolay olacağı bildirilmiştir.  Kullandıklarımız gibi teknolojik cihazların yönetimi, öğrencilerin bilgilerini ve pratik becerilerini yönetmelerine, yeni öğretmen inovasyon biçimleri geliştirmelerine ve akademik sürecin kalitesini yükseltmelerine olanak sağlayacaktır. Gelecekte, farklı medikal ortamlarda kendimizi şekillendirmek için sadece görüntüleri, videoları ve sanal ortamları görselleştirmekle kalmayacağız, aynı zamanda doğrudan canlı bir operasyonu görebileceğiz ve bu teknolojiyi uzaktan operasyonlar için kullanabileceğiz.

Tıp eğitimi: Başta medikal eğitimin temelini oluşturan kas ve iskelet sistemi VR uygulamaları en popüler ve en faydalı uygulamaların başında gelmektedir. Bu gelişme eşlenik olarak cerrahi alandaki eğitim ve girişimsel prosedürlerin klinik uygulama pratiğindeki temelini ilerletmektedir. Bu durumun bir artısı 360 derecelik görünüm ile gerçekçi kapsamlı senaryolar ile geliştirilmektedir. Bu durum çok fazla öğrenme ve deneme fırsatı sunmasının yanında 3B modellemelerin zihinde kalıcı yer etmesine olanak sağlayabilir. Covid pandemisindeki öğrencilerin uzaktan eğitim nedeniyle canlı eğitimden uzak kaldıkları ve genel olarak eğitimin aksadığı bu dönemde, tüm öğrencilerin güvenli bir ortamda pratik yapmalarına, hata yaptıklarında komplikasyon gelişiminin engellenmesi ile özgüven kazanmalarına olanak tanımaktadır. Bu beceriler eşlenik olarak online olarak tüm platformlarda yayınlanabilen nadir cerrahi vaka işlemlerinin tüm dünya eğitiminde katkı sunabilmektedir.

Teşhis ve Hasta Tedavisi Hasta Eğitimleri

AR/ VR/ MR bazlı terapileri farklı kılan nedenlerden en önemli nedenlerinin başında, hem fiziksel sağlık hem de zihinsel sağlık için tedavide birden fazla kullanım alanına sahip olması gerçeğidir.  Geriatrik hasta popülasyonu için kullanılacak güvenli alanlardaki AR/ VR/ MR uygulamaları aktif müsabaka sporları kaynaklı oluşabilecek sakatlıkları azaltabilir. Eşlenik olarak pek çok psikiyatrik temelli hastalığın (fobi, anksiyete, otizm, dikkat eksikliği, hiperaktivite ve konuşma bozuklukları) seyrini olumlu yönde değiştirebilir. AR/ VR/ MR kullanımı ile fiziksel tıp ve rehabilitasyon alanında başlıca ağrı yönetiminde ve kadın hastalıklarında doğum alanında karşılaşılan sancılarını azaltmada yeni nesil ilaçsız bir tedavi şekli ile hastaları eğitebilir. Tanısal görüntülemede zaman kazandırmanın yanı sıra cerrahi invaziv prosedürleri önleyerek hastanede yatış süresini azaltıp maliyet etkinliğinde olumlu sonuçları sunabilir. Erken teşhisin önem kazandığı, etiyolojisi tam belirlenememiş ve tedavi prosedürleri ile kür sağlamak adına tam olgunlaştırılamamış olan Demans, Alzheimer gibi bazı bilişsel bozukluğunda da kullanılabileceği düşünülmektedir. Kronik hastalıkların yönetiminde, hasta eğitiminde önemli bir vakit harcanması tedavi başarısını artıran en önemli unsurdur. Ancak bunu sağlamak için neredeyse tüm sağlık çalışanlarının diğer tüm vakitlerini bu alana aktarmaları gerekmektedir. Bunu yönetmede tamamlayıcı bir sağlık eğitim gücüne, bireyselleştirilmiş yönetimlere ulaşmada AR/ VR/ MR önemli katkı sağlayacağı ön görülmektedir. Pediatrik kullanım alanında ise özellikle beyaz önlük fobisinde ve girişimsel kaynaklı işlemlerden kaynaklanan anksiyete ve stres bozukluğunu azaltacağı, sakinleştirici etkisi ile pediatrik hastaların, hastane kaynaklı minimal stres yaşayabilecekleri ile ilgili pek çok çalışma bulunmaktadır.

10 Yıllık Gelecek Perspektifi

Önümüzdeki beş yıl içerisinde, sağlık dışı olan oyun-eğlence sektörü için ticari AR/ VR/ MR sistemlerinin geliştirilmesi bu ürünlerin total kullanım maliyetini düşüreceği, maliyet düşüşündeki azalmanın genel kullanım süresini artıracağı, bu nedenli AR/ VR/ MR tabanlı sistemlerin daha da önem kazanacağı vurgulanmıştır. Aynı zamanda hastaların eğitiminde, tedavisinde etkili olduğu fikrini desteklendiği için, hastaların tanı tedavi rehabilitasyon cerrahi modalitesini değiştirecekleri bildirilmiştir. Tüm olası sınırlamalara rağmen, sürükleyici AR/ VR/ MR programlarının gelecek nesil fiziksel ve bilişsel terapi olacağına ve nispeten kısa bir sürede yüksek bir etkililiği sürdürerek rehabilitasyon maliyetlerinin düşmesine neden olabilecek birçok fayda sağlayacağına inanıldığı belirtilmiştir.

Sonuç olarak

AR/ VR/ MR, geleneksel yöntemlerle etkin bir şekilde ele alınamayan tıbbi sorunlara, devrim niteliğinde çözümler sunmaktadır. Sağlığı iyi yönde geliştirebilmek için, bu yenilikçi teknolojileri, sağlık sektörüne katkısı ve hasta&hasta yakınlarına olumlu etki potansiyelleri nedeniyle, tüm dünya büyük bir hızla benimseyerek kullanmaktadır. Sanal gerçeklik sağlık pazarının, 2026 yılına kadar 6,91 milyar ABD dolar değerine ulaşması beklenildiği için, bu ekonomik gerçeklerin ve rakamların AR/ VR/ MR yönlü gelişmeleri daha da ilerleteceği düşünülmektedir. 

Bu arada; ellerinizi yıkayalım, maskemizi takalım, mesafe ve hijyen kurallarına uyarak güvende olalım.

Kaynakça

1. Author links open overlay  panel T.Joda G.O.Gallucci D.Wismeijer N.U.Zitzmann Augmented and virtual reality in dental medicine: A systematic review Computers in Biology and Medicine Volume 108, May 2019, Pages 93-100)
2. Ali Pourmand, Steven Davis, Danny Lee, Scott Barber, and Neal Sikka.Games for Health Journal.Oct 2017.263-270.http://doi.org/10.1089/g4h.2017.0046)
3. Izard, S.G., Juanes, J.A., García Peñalvo, F.J. et al. Virtual Reality as an Educational and Training Tool for Medicine. J Med Syst 42, 50 (2018). https://doi.org/10.1007/s10916-018-0900-2)
4. Tieri G, Morone G, Paolucci S, Iosa M. Virtual reality in cognitive and motor rehabilitation: facts, fiction and fallacies. Expert Rev Med Devices. 2018 Feb;15(2):107-117. doi: 10.1080/17434440.2018.1425613. Epub 2018 Jan 10. PMID: 29313388.
5. https://blog.vr-on.com/en/7-ways-vr-is-benefiting-the-healthcare-sector-part-1
6. https://blog.vr-on.com/en/7-ways-vr-is-benefiting-the-healthcare-sector-part-2
7. https://www.reportsanddata.com/report-detail/virtual-reality-in-healthcare-market