Otizm Spektrum Bozukluğu
Melike Nur Kart Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hemşirelik
Giriş
Günümüzde sıklıkla duyduğumuz bir terim ‘otizm’ Peki otizm nedir? Genel bir tanım olarak ele alırsak; genellikle ilk yaşlarda başlayan ve herhangi bir zamanı kapsamayan, bireyin çevresiyle sözel veya sözel olmayan şekilde uygun iletişim kuramaması şeklinde ifade edilir. Diğer bir terim olan spektrum ise ‘belli bir aralık içinde birçok farklı nokta olması durumu’ olarak tanımlanır.
Otizm Neden Spektrum?
Otizmli bireylerde dil becerileri, sosyal gelişim aktiviteleri, soyut algılarının geç gelişmesi veya gelişememesi durumu genellikle söz konusudur. Bu bireylerde görülen durumlar beyin gelişiminden tamamen bağımsızdır. Bunun nedenini beyindeki belirli bölgelerinin işlevlerinin farklı olduğundan kaynaklandığı ortaya konulmuştur.
Görülen belirtilerin otizmli bireylerde farklılık göstermesinden ( hafif düzeyde olması, ağır izlenmesi veya hiç olmaması) dolayı otizm spektrum denmiştir.
Tanı Ve Tedavi
Otizmin, kan, idrar tahlili ya da beyin görüntüleme yöntemleri ile konulan bir tanısı yoktur. Tanı şüpheli bireyi gözlemleme ve davranışsal özelliklerine göre konulur. İyi bir klinik gözlem için birey dikkatli bir şekilde izlenmeli davranış ve varsa sözel ifadelerine odaklanılmalıdır. İyi bir klinik gözlem ile 12 aylık bir çocukta bile klinik belirtiler saptanır ve tanısı konulabilmektedir. Otizm tanısını anne karnında saptamak mümkün değildir. (ör: down sendromu gibi). Ayrıca otizmli bireylerin fiziksel görünüşünde de herhangi bir anormallik genellikle söz konusu değildir. Otizm şüphesi uyandırmak için aileye işaret sayılan bazı belirtiler şunlardır:
- Akranlarına göre az ses çıkarması
- Göz temasından kaçınma ve çevreye ilgisiz olma
- İsmi söylendiğinde herhangi bir karşılık veya tepki vermemesi
- Yaşıtları ya da ailesiyle ilgilenmeme beklentisizlik
- Bazı materyallere karşı aşırı ve atipik(değişik, normal olmayan) ilgi
Günümüzde çoğalan bu bozuklukla ilgili en merak edilen sorulardan birisi ise tedavisi var mıdır? Otizm için herhangi bir ilaç veya egzersiz programı gibi bir tedavi söz konusu değildir. Son çalışmalar ve gözlenen sonuçlar otizmin tek tedavisinin eğitim olduğunu göstermektedir. Otizmli bireylerin, kişiye uygun şekilde uygun bir düzeyde eğitilerek gelişme gösterdikleri kaçınılmaz bir gerçektir. Otizmli bireyler her engel grubunda olduğu gibi toplum tarafından farklı, küçümseyici ve zavallı bir gözle görülmektedir. Fakat kabullenme, saygı duyma ve sevgi bu bireylerin günlük yaşama katılmasında ve gelişim göstermesinde en önemli etkenlerden biridir.
Otizm Spektrum Bozukluğunun Nedeni Var mıdır?
Otizm spektrum bozukluğu (ASD) olan bireylerde gastrointestinal (mide-bağırsak) semptomlar yaygın bir komorbiditedir ( eşlik eden bozukluk).Ayrıca otizmin bazı sinir sistemi sorunlarından kaynaklandığı düşünülse de kesin bir nedeni henüz saptanmamıştır.
Sonuç Olarak
Otizm, genellikle çocukluk çağında gözlenen farklılıklardan tanılanan yaygın gelişimsel bozukluktur. Günümüzde geçmişe bakarak daha sık rastlanmasının nedeni ailelerin daha dikkatli olması ve eğitim düzeyi ile birlikte farkındalığın artmasıdır.
Otizmli çocukların yaklaşık %45’inde 2 yaşına kadar normal bir gelişim söz konusudur. Bu gelişim 2 yaşından sonra gerilemektedir. 2 yaşından sonra kelime çıkaramayan, konuşamayan veya önceden çıkardığı ses ve kelimeleri artık gösteremeyen bireylerde mutlaka klinik gözlem yapılmalıdır. Bunun yanında bu bireylerin iyi bir eğitim alması, farklı alanlara yönlendirilmesi ve gelişimine katkı sağlayacak kişinin istek ve yapısına uygun aktivitelere yönlendirilmesi ile de gelişim sağlanmaktadır. Ülkemizde otizmli bireyler için eğitim veren özel rehabilitasyon merkezleri ve uygulama okulları kademeli olarak yer almaktadır. Fakat bu okullarda otizmli bireylerin yanında diğer engel gruplarına da eğitim verilmektedir. Türkiye’de Sobe Vakfı’na ait bir eğitim kurumunda sadece otizmli bireylere eğitim verilmektedir. Bunun yanında farkındalığı arttırmak için otizmle mücadele amacıyla bazı dernek ve kuruluşlar da ülkemizde yaygınlaşmaktadır . 2 Nisan Dünya Otizm Ve Farkındalık Günü olarak kabul görmüştür.
Bu bireyleri dışlamak, hor görmek ve farklılaştırmak yerine aramıza katarak onları sevip farklılıklarıyla barışık kalarak hayata kazandırabiliriz.
Kaynakça
Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi Yıl 2018, Cilt 5, Sayı 3, Sayfa 88 – 102
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28503135/
