Kanser Hastalığında TP53 Genİ Ve P53 Proteİnİn Görevİ

Kanser Hastalığında TP53 Geni Ve P53 Proteinin Görevi

Ecren BÜYÜKADA-Afyon Kocatepe Üniversitesi-Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü

TP53 geni ve p53 proteininin birlikte çalışmasıyla birçok hücre döngüsü düzenli bir şekilde devam eder ama bazen aksilikler gerçekleşir. Bu aksiliklerin sonucunda da kanser gibi birçok hastalık ortaya çıkabilir.

Bilim adamlarının kanser hücresi gelişimindeki rolü için ayrıntılı olarak inceledikleri genetik proteinlerden biri p53 genidir. P53, hücre döngüsü sürecinde bir kontrol noktası olarak hareket ederek DNA’nın koruyucusu olarak işlev görür. Büyüme döngüsündeki anormallikleri algıladığında, hücre döngüsünü durdurmak için hücre bölünmesini uyarıcı proteine (cdk2) bağlanan p21 genini aktive eder.

Normal hücre döngüsü durdurulurken, hücresel enzimler bir DNA onarım işlemi başlatır. DNA tamir edilebiliyorsa, p53 geni hücrenin normal büyüme ve üreme döngüsüne geri dönmesine izin verecektir. DNA onarılamazsa, p53 hücresel apoptoz (programlanmış hücre ölümü) için sinyal verir .

P53, hücre bölünmesini düzenleme ve tümör oluşumunu önleme açısından çok önemli olduğu için DNA’nın koruyucusu olarak adlandırılmıştır.⁽³⁾

Bir anlamda, p53 anormal hücresel büyümenin meydana gelmediğinden emin olmak için bir güvenlik görevlisi olarak hareket eder. Görevi, organizmanın gelecekteki ifadesini sağlamak için uygun hücresel verilerin kullanılmasını sağlamaktır. İşini yürütmek için p53, yüzlerce genin fonksiyonel protein üretimini düzenler ve hücredeki proteinlerin aşama aşama düzenlenmesinde katkıda bulunur .

P53’ü Başkanlık güvenlik ekibi gibi düşünün. Tehdit altında hissederlerse, bir telefon görüşmesi ile bir şehri anında kapatabilirler. Aynı şekilde, p53’ün konumu, vücudun ihtiyaç duyduğu en yüksek fonksiyon seviyesini korumak için hücresel döngüyü korumak ve düzenlemektir.⁽¹⁾

⁽⁶⁾ Şekil 1: İnsanda, tümör baskılayıcı P53 geni + DNA parçası

TP53 Geni

TP53 geni ise, tümör proteini p53 adı verilen bir proteini yapmak için talimatlar (genetik kod) barındırır. Bu protein bir tümör baskılayıcı olarak işlev görür; hücrelerin büyümesini ve çoğalmasını kontrol altında tutar (örneğin çok hızlı çoğalmasını engeller).

Tüm kanserlerin %50’sinden fazlasında TP53 tümör baskılayıcı geninin mutasyonu görülmektedir. En sık mesane kanseri, safra yolları kanseri, baş-boyun kanserleri, kadın yumurtalık (over) kanseri ve Li-Fraumeni sendromu’nda TP53 mutasyonu görülmektedir.

Li-Fraumeni Sendromu’nda TP53 geni üzerinde en az 140 farklı mutasyon gerçekleşmektedir. Bu yüzden bu sendrom; meme, kemik ve yumuşak doku kanserleri dahil birden fazla kanser tipinin gelişmesi olasılığı barındırır. Sendromda çoğunlukla, p53 üzerinde DNA’ya bağlanan kısımdaki tekli amino asit değişimleri söz konusudur.⁽²⁾

Bunun sonucunda p53 DNA’ya bağlanamaz ve hücre döngüsünü, apoptozu ve gen değişmezliğini (stabilitesini) düzenleyemez. p53 mutasyonu içeren kanser tipleri bazı zamanlarda kemoterapötik(Immün sistem hastalıkları, enfeksiyonal hastalıklar ve kansere karşı kullanılan ilaçlara verilen genel isim)⁽⁴⁾ tedaviye de dirençli olabilir.⁽²⁾

⁽⁷⁾ Şekil 2: TP35 geninin görüntüsü

Keşfedildiği 1979 yılından beri kanserde en çok araştırılan gen olmasına karşı, şimdiye kadar TP53’e yönelik bir kanser ilacı geliştirilememiştir.

Ayrıca farklı memelilerde TP53 gen kopya sayısının farklı olması, kansere yakalanma oranlarını da değiştirmektedir; fillerin kansere az yakalanmasının sebebi TP53 geni kopya sayısının insandan yaklaşık 20 kat daha fazla olmasıdır.

Meme kanseri, baş-boyun kanserleri, karaciğer kanseri, kan ve kemik iliği kaynaklı kanserlerde görülen TP53 mutasyonları hastalığın gidişatının (prognoz) kötü olacağı ile ilişkilendirilmiştir.⁽³⁾

Peki bu gen insanlarda ve diğer hayvanlarda kaçıncı kromozomda bulunur.

İnsanların 17. kromozomunda bulunur. Hayvanlarda da ;

• Fare’de – 11. kromozom
• Sıçan’da – 10. kromozom
• Köpek’te – 5. kromozom
• Domuz’da 12. kromozom da görülür.⁽⁵⁾

Kaynaklar;

1-The p53 Gene and Cancer Development – DrJockers.com

2-Tp53 Geni ve Regülasyon Mekanizması (bezelyedergi.net)

3-TP53 geni ve p53 proteini nedir? Kanserde TP53 mutasyon pozitifliği ne anlama gelmektedir? (drozdogan.com)

4-kemoterapötik – Nedir Ne Demek

5-p53 – Vikipedi (wikipedia.org)

6-p53 – Vikipedi (wikipedia.org)

7-tp53 geni: Yandex.Görsel’de 912 görsel bulundu