Kan Transfüzyonu

Merve Sultan Çorum- Necmettin Erbakan Üniversitesi- Moleküler Biyoloji ve Genetik

Kan insan vücudunda damarlar içinde dolaşan bir benzeri diğer tedavilerde de yaşamsal bir öneme sahiptir. Dünya’da kan ve ürünlerine olan gereksiniminin artmasından dolayı kanın verilmesi önem kazanmıştır (1). Kan transfüzyonlarıyla bu ihtiyaç karşılanmaya çalışılmaktadır. Kan transfüzyonu, kan veya bir kan ürününün doğrudan bireye verilmesidir (2). 

                                                                                                  Resim- 1: Kan Transfüzyonu

Kan transfüzyonuyla ilgili çalışmalar yapılmış ilk başarı ise 1818 yılında James Blundell (Londra, Kadın doğum uzmanı) ile gerçekleşmiştir. Blundell, doğum sonrası kanaması olan bir hastaya kocasından başarılı kanı transfüze ederek başarmıştır (3,4). 

Türkiye’de ilk kan bankacıyla ilgili gelişmeler İstanbul üniversitesi tarafından başlatılmıştır. İlerleyen uçuş üniversite ve devlet hastanelerinde kan ünitelerinde kurulmuş, Türk Kızılay Derneği de bu konuda bir kurum olarak teşkilatlanmıştır. Bugün dünyanın yerinde kan bankaları, Kızılay’a ait kan bağış istasyonları bulunmaktadır (2,5)

Kan ve kan nakli transfüzyonunda amaç, kan kaybını yerine koymakla birlikte taşıma kapasitesini arttırmak, intravasküler hacim arttırmak, kan hücrelerini ve pıhtılaşmalerini yerine koymaktır (6).

“Kan gruplarının tanınması, antikoagülasyon sorununun çözülmesi, steril tekniklerin geliştirilmesi ve ekipman sorununun teknik olanaklarla çözülmesi sonucunda transfüzyon tıbbı diye bir bilim dalı doğmuştur (7).” Modern anlamda transfüzyon tıbbı kanın sadece hastaya gerekli olan komponentlerin belirlenip uygulanması üzerinden hareket eder. Yani bir ünite kan komponentlerine ayrıldığında birkaç farklı hastanın hayatını kurtarabilmekte, tek komponente ihtiyacı olan hastaya gereksiz yükleme yapılmamaktadır (8,9).

Kan komponentlerin saklanması, kan ürünlerinin hastaya uygulanması, kan torbasının kontrolü, hasta ya da yakınlarının bilgilendirilmesi, onaylarının alınması, hastanın kimliği ve kan torbasının transfüzyon öncesi kontrolü kan transfüzyonunun temel ilkeleridir (7). 

Transfüzyona karar verilmeden önce hekimin, hastanın gerçekten transfüzyon ihtiyacının olup olmadığının, eğer ihtiyacı varsa ihtiyaç duyulan komponentin hangisi olduğunun, kaç ünite transfüzyon yapılmasının gerektiğini, verilecek kan veya kan ürününün yarar ve zararlarının ne olabileceği gibi noktaları değerlendirip ve bu  değerlendirmenin sonrasında kan transfüzyonuna karar verilir (8).

Transfüzyona başlanılan gün, saat, transfüze edilen kan ürününün tipi, transfüzyon hacminin, transfüzyondan önce ve transfüzyon sırasında hastanın vücut ısısı, kan basıncı, nabız ve solunum değerlerinin kaydedilmesine dikkat edilir (7).

Kan transfüzyonu enfeksiyon riskinden dolayı 4 saat içinde tamamlanmalıdır. 4 saatin ilk 15 dakikası transfüzyon reaksiyonları açısından dikkatle gözlemlenmelidir (10). Transfüzyon reaksiyonları kan veya kan ürünlerinin uygulanmasından sonra meydana gelen olumsuz olaylardır. Etkileri bazen ölümcül olabilmektedir. Uygulama sonrası 24 saat içinde meydana gelen reaksiyonlar akut reaksiyonlar, 24 saatten sonra meydana gelenler gecikmiş reaksiyonlar olarak tanımlanır (11).

Transfüzyon konusunda dikkat edilmezse AİDS, Hepatit B ve C, Sifiliz, Chagas hastalığı, Bruselloz gibi çeşitli virüs, bakteri ve parazitlerin sebep olduğu enfeksiyonlarla karşı karşıya gelinebilir (12).

Kaynakça

1. Soyal, H , Yarar, O . (2017). Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Kan Bağışına Karşı Tutum ve Davranışları . Marmara Sağlık Hizmetleri Dergisi , 1 (2) , 65-68 . DOI: 10.26567/marsag.2017237429
2. Atamer, T. (2009). Kan transfüzyonunun tarihçesi. Antalya, 35, 7-10.
3. Dzik WH. The James Blundell Award Lecture 2006: transfusion and the treatment of haemorrhage: past, present and future. Transfusion Medicine, 2007; 17, 367–374
4. Schneider WH. Blood Transfusion in Peace and War, 1900-1918. 1997 The Society for the Social History of Medicine. 10, 105-126
5. Türkiye Kızılay Derneği Manisa şubesi (www. manisakizilay.org.tr)
6. Dr. Volkan Hancı, KAN ve KAN ÜRÜNLERİ TRANSFÜZYONU ENDİKASYONLARI. https://www.researchgate.net/publication/322570243_Kan_ve_Kan_Urunu_Transfuzyonu_Endikasyonlari
7. Ördekçi, S. (2006). Kan ve Kan Ürünleri Transfüzyonu. Bakırköy Tıp Dergisi, 2(4), 113-122.
8. Bayık M, Uluhan R, Acar N, Öztürk G, Kılıç B, Altunay H, Masatlı R (Editörler). (2003). Transfüzyon Pratiği. Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği Eğitim Seminerleri 2003-2004 Eğitim Dizisi:1. Beşinci  baskı, istanbul, Uğur Matbaacılık, s. 37-53
9. Demir G, Yıldız Ö. (2005). Tıbbi Transfüzyon Endikasyonları.  Ülkü B, Soysal T.(editörler). Herkes için Transfüzyon Tıbbı. 1. baskı, İstanbul, Aydoğan Basım, s 117-124
10. Ar MC, Bilgen H, Utku T (Çeviri editörleri). (2005). Klinik Transfüzyon Uygulamaları. Kanın Klinik Kullanımı El kitabı, 1. baskı, İstanbul, Türk Kızılayı, s 37-58
11. GÜLTEKİN, M. Kritik Hastalıklı Kedi ve Köpeklerde Kan Transfüzyonu.
12. Soysal T. (2005). Gecikmiş Transfüzyon Komplikasyonları. Ar MC, Bilgen H, Utku T (Çeviri editörleri). Kanın Klinik Kullanımı El Kitabi, 1. baskı, İstanbul, Türk Kızılayı, s.70 77.
13. Resim-1: 14 Şubat 2021 tarihinde https://www.medipol.com.tr/kurumsal/haberler/medyada-medipol/kan-naklinin-yan-etkilerine-karsi-hasta-kan-yonetimi-sart adresinden erişildi.