HİRUDOTERAPİ

Hirudoterapi

Merve Sultan Çorum- Necmettin Erbakan Üniversitesi- Moleküler Biyoloji ve Genetik

Hirudoterapi, tıbbi sülükler kullanılarak hastalıkların tedavi edilmesidir. Antik dönemden bu yana bilinmekte olan hirudoterapi hem hastalıklarda hem de veteriner hekimlikte kullanılmaktadır.^(1,2)

Önemli hekimlerimizden olan İbni Sina, hirudoterapinin başka terapilere kıyasla daha başarılı olduğunu belirtmiş ve El-Kanun Fıt-Tıb kitabında da sülüklerin hangi hastalıklarda hangi yöntemle kullanıldığını açıklamıştır.⁽³⁾

Resim-1: Hirudoterapi

600’den fazla türe sahip olan sülüklerin sadece 15 tanesi tıbbi sülük olarak sınıflandırılır. Tıbbi sülüklerin çeşitli biyolojik özelliklerinden yararlanan hirudoterapi; apse, artrit, glokom, hematom, tromboz gibi çeşitli klinik vakalarda, arteriyoskleroz, varis gibi çeşitli damar bozukluklarında ve cerrahi, jinekoloji, stomatoloji gibi çeşitli kliniklerde kullanılmaktadır.^(4,5)

Resim-2: Hirudoterapi

Bu tedavide biz yardımcı olan sülüklerin özelliklerine bakacak olursak; sülükler kan emerek beslenen, ektoparazit canlılardır. Bu canlıların gövdeleri segmente ve hafifçe yassılaşmış şekildedir. Ön ve arkada birer olmak üzere iki vantuz bulunur. Arka vantuz, kuru yüzeylerde harekete ve konağa yapışmaya yardım eder. Sivri, keskin ve küçük dişlerle donatılmış olan sülükler, biri horizontal ikisi lateral olmak üzere toplam üç çeneye sahiptirler. Her çenede 100’er diş bulundurmakla beraber toplamda 300 dişe sahiptir. Bu yapı, sülüğün deri aynı zamanda diğer yumuşak dokular ve mukoza membranlarını ısırmasına yardımcı olur. Sülükler, salgıladıkları histamin benzeri maddeler sayesinde acı vermezler. Sülükler hermafrodit canlılardır ama ne yazık ki kendi kendini dölleyemezler. Bu canlılar, yaşamlarının üçüncü veya dördüncü yılında medikal uygulamalarda kullanılabilseler de doğal şartlar altında beş yıldan önce tedavi için gerekli büyüklüğe ulaşamayacakları görülmüştür. Medikal olarak kullanılan sülüklerin sırtında kırmızı, açık kahverengi, yeşil ya da siyah 6 tane çizgi bulunurken tıbbi amaçla kullanılmayan sülükler tek renkli ve çizgiler bulundurmaz. Bu sayede de ikisi arasında ayrım yapılmasına yardımcı olur. Sıklıkla karşımıza çıkan Hirudo medicinalistir. Sebebi ise tıp alanında kullanılması ve en iyi bilinen sülük olmasıdır.^(2,6,7,8,9)

Resim-3: Sülük

Hirudoterapi uygulamasında her hastanın hastalığına, yaşına, kilosuna, genel durumuna bakılacağından, hirudoterapi uygulaması her hasta için ayrıdır. Anemi, hepatit, diyabet ve AIDS gibi hastalıklara sahip olan kişilere uygulama yapılırken gerekli önlemlerin alınmasına da dikkat edilmelidir. Diğer dikkat edilecek bir hususta sterilliktir. Ortamın, uygulayan kişinin, uygulanan alanın steril olması önemlidir.⁽¹⁰⁾

Hirudoterapi sabır gerektiren bir tedavidir. Çünkü, sülükler bazı hava koşullarından etkilenebilirler. Örneğin, havada ki nem oranı yüksek olduğunda hastaya yapışması zordur. Sülük her yapışmada kendi başına 5 ila 15 ml arasında kan emer ve 20 ila 60 dakika arasında da hastayı bırakır. Bazı durumlarda 10 dakika da sürebilmektedir. Olumsuz koşullarda da 2 saate kadar varabilir bu hususta dikkat edilmesi önerilmektedir. Sülük hastaya yapıştıktan belli bir süre sonra hareketsiz kalmasını önlemek adına belli aralıklarla uyarılmalıdır. Sülüğü ayırmak için güç kullanmamaya özen gösterilmelidir aksi takdirde istenmeyen durumlarla karşı karşıya kalınır. Sülük ayrıldıktan sonra kanama 3-12 saat kadar daha devam edebilir. Ve sülüğün boyutu büyük ise kanama 24 saati de aşabilir. Kanama durana kadar dinlenmesi gerektiği de hastaya söylenmelidir.^{(11,12,13,14)}

Günümüzde bir çok bilimsel araştırmaya göre, deri hastalıklarından kansere kadar hirudoterapinin farklı olumlu etkilerinin yanında immünolojik açıdan da önemli faydaları görülmektedir. Son olarak, hirudoterpinin kendi başına bir tedavi yöntemi olmadığını, multidisipliner bir yaklaşımın önemli bir parçası olduğu hastalara vurgulanmaktadır.^(15,16)

Kaynakça:

1. Abdullah S, Dar ML, Rashid A, Tewari A.Hirudotherapy /Leech therapy: Applications and Indications in Surgery:ArchClinExpSurg 2012;1:172-180.

2. Whitaker IS, Rao J, Izadi D, Butler PE. Historicalarticle:Hirudomedicinalis: ancientorigins of, andtrends in theuseofmedicinalleechesthroughouthistory:Br J Oral MaxillofacSurg 2004;42:133–7.

3. Ibn-i Sina, El-Kanun Fi’t-Tıbb, Vol. 1, Translated by Esin Kahya. Atatürk Language and Culture Center, Ankara, 2009: 413-4.

4. Hildebrandt JP, Lemke S. 2011. Small bite, large impact – saliva and salivary molecules in the medical leech, Hirudo medicinalis. Naturwissenscha‑ en. 2011; 98:995-1008.

5. Gödekmerdan A, Arusan S, Bayar B, Sağlam N. Tıbbi Sülükler ve Hirudoterapi :Turkiye Parazitol Derg 2011; 35: 234-9.

6. Singh PA. Medicinal leech therapy (Hirudotherapy): a brief overview, Complementary therapies in Clinical Practice 2010; 16 (4): 213-215.

7. Dwivedi AP. Case study of leech applicationin diabetic foot ulcer. IJRAP. 2012;3(5):748 51.

8. Fort CW. Leech erapy: Current Uses for an Old Treatment. Delaware Nurses Association (DNA) Reporter 2001; 26:16-17.

9. Sağlam N. Tatlı Su ve Deniz Sulukleri Tanı Anahtarı, Elazığ: FıratUniversitesi Basım Evi; 2004.

10. Rahul S, Swarnasmita P, Janhavi D, Bhuvan J, Shobhit P. Hirudotherapy – A Holistic Natural Healer: A Review IJOCR 2014; (2): 60-70

11. Tanyuksel M, Mumcuoğlu KY. Multidisipliner yaklaşımlı Biyolojik Temelli Doğal TedavilerBiyoterapi. Meta Basım İzmir 2017; 283-309 .

12. Michalsen A, Roth M, Dobos G. Medicinal Leech erapy. ieme, New York. 2007;58-60.

13. Isaac M. Leech erapy: an introduction to a natural healing alternative. Bread Line Publishing, 2011.

14. Yantis MA, O’Toole NK, Ring P. Leech erapy, Hirudo medicinalis has made a comeback. AJN. 2009 ;(109):36-42.

15. Küçük, M , Yaman, O . (2019). Tıbbi Sülük Terapisi (Hirudoterapi) . Journal of Biotechnology and Strategic Health Research , GETAT Special Issue , 29-46 . DOI: 10.34084/bshr.576663

16. Kalayci, M , Gödekmerdan, A . (2020). TIBBİ SÜLÜK UYGULAMALARINA İMMÜNOLOJİK AÇIDAN YAKLAŞIM . Bütünleyici ve Anadolu Tıbbı Dergisi , 1 (3) , 36-42 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/batd/issue/57657/799823

Resim 1, 2,3: 10. 05. 2021 tarihinde http://drbatubayar.com/hirudoterapi-tibbi-suluk-tedavisi/ adresinden erişildi.

Kapak resmi: 10.05.2021 tarihinde https://turkeyleeches.com/suluk-tedavisi/ adresinden erişildi.