Büyük Patlama (Big Bang) Teorisi Nedir?
Ayça Nur DEMİR
Evren, insanoğlu var olduğundan beridir onun en büyük merak kaynağı olmuştur. Yüzyıllar boyunca çeşitli filozoflar, bilim insanlar farklı farklı teoriler üretmişler ve bunları sonraki nesiller için kaynak olarak sunmuşlardır. Bazıları hiçbir zaman gün yüzüne çıkmazken bazıları ise Ortaçağ’da yıllar boyunca kabul görmüştür. Lakin bu kabul edilen antik görüşler de daha iyi yapılan bilimsel çalışmalar ile çürütülmüş yerini artık daha fiziksel bir ortama bırakmıştır.
- yüzyıla geldiğimizde ise evren hakkında yapılan bilimsel çalışmalar artık daha aktif ve bilime daha uygun bir şekilde yapılmaya başlanmıştır. Evren artık klasik fizikten ziyade modern fizik ile açıklanmaya başlanmıştır. Einstein’ın Genel Görelilik kuramı, Edwin Hubble’ın evrenin genişlediğini kanıtlaması verilebilecek örneklerdendir. Bu çalışmalar devam ederken akla başka bir soru geliyor. Evrenin bir başlangıcı var mıdır? Varsa evren nasıl meydana geldi? İşte bu sorular bizi Büyük Patlama ( Big Bang ) teorisine götürmektedir.
Şimdi gelin bir yolculuğa çıkalım ve evrenin başlangıcına yani 13,8 milyar yıl öncesine gidelim.
Büyük Patlama (Big Bang) Teorisi
Büyük patlama teorisi, evrenin başlangıcı için bir açıklama sunan teorilerin en bilindik olanıdır. En basit haliyle bu teori, evrenin küçük bir tekillikten meydana geldiğini ve günümüz hesaplamaları ile 13,8 milyar yıldır da genişleyerek devam ettiğini ifade eder. Yalnız evrenin doğum anını gökbilimciler mevcut araç-gereçlerle tam bilemeyecekleri için Büyük patlama olayını matematiksel kuramlarla ifade etmektedirler.
Şimdi evrenin oluşumunu kabaca 4 evrede inceleyelim:
İleri Erken Dönemde Evren
Bu dönemde tüm fikirler kuramsaldır. Çünkü günümüzdeki hiçbir parçacık hızlandırıcı deneyi, o dönemi anlamayı sağlayacak enerjilere ulaşamamaktadır. İleri sürülen tüm senaryolar farklılık göstermektedir. Bu senaryolara verilebilecek bazı örnekler: Bran enflasyonu, sicim gaz kozmolojisi vs.
Erken Dönemde Evren
İleri erken dönem evrende yüksek ısı sonucu bozunmalar oldu ve kuark yapıları oluşmaya başladı. Bu dönemde ise evren kuark-gluon plazması ile doldu. Bu noktadan itibaren evrenin erken aşaması fizik tarafından anlaşılmaktadır ve bu dönemdeki enerjiler direkt olarak deneylere cevap vermektedir.
Bu dönemde kuark-gluonlar hadronlara kadar soğumaya başlar. Bunlara proton ve nötronlardan oluşan baryonlar da dahildir. Sonrasında hadronların yok olmasıyla leptonlar oluşur. Leptonların yok olmasıyla protonlar oluşur.
Bu aşamadan sonra proton ve nötronlar bir araya gelerek atom çekirdeğini oluşturmaya başlarlar. İlk oluşan döteryumdur. Ondan sonra füzyon tepkimeleri devam etti. Bundan sonraki dönemde maddenin hakimiyeti, yeniden birleşme ve karanlık çağlar adını verdiğimiz dönemler meydana geldi.
Büyük Ölçekte Yapıların Oluşumu
Büyük patlama modelinde büyük yapılardan önce küçük yapıların oluşumu devam eder. Bu dönemde ilk oluşan yapılar kuazarlardır. Kuazarların erken aktif galaksiler ve yıldızların bir popülasyonu olduğu düşünülüyor. Kuazarlar ve yıldızların oluşturduğu radyasyon evreni iyonlaştırır.
Bunlardan sonra ilk yıldızlar oluşmaya başlar. Ondan sonra galaksiler, galaksi takımları ve süper galaksi takımlarının oluşumu devam eder. Yaklaşık evrenin oluşumundan 9 milyar yıl sonra Güneş sistemimiz oluşur. Hidrojenlerin çoğu ve diğer elementlerin izleri merkezde büyük bir küre oluşturacak şekilde çökmeye başladılar. Bu oluşan küre güneştir. Ayrıca bu kürenin etrafında başka küreler de oluşuyordu. Onlar da diğer gezegenleri, kuyruklu yıldızları ve asteroitleri oluşturacaktı.
Buraya kadar evrenin ilk oluşumundan günümüze kadar geçirdiği değişimlerden bahsettik. Peki oluşan bu evrenin bir sonu olmayacak mı? Elbet bir sonu olacaktır. Bunun için de bilim insanları farklı teoriler üretmektedirler. Şimdi gelelim bu senaryolardan kısaca bahsedelim.
Evrenin Sonu
Evrenin sonu için olası uzun vadeli birkaç senaryo vardır.
1-) Büyük Donma: 1014 milyar yıl: Bu senaryoya göre evrende oluşan enerji bu süre içerisinde soğumaya başlayacaktır. Termodinamik denge noktasına vardıktan sonra artık yapım mümkün olmayacaktır.
2-) Büyük Çıtırtı: 100+ milyar yıl: Bu teoride evren genişlemeye devam ederse galaksi kümeleri, galaksiler ve güneş sistemi evreni paramparça eder. Genişleme o kadar hızlı olur ki elektromanyetik kuvvet atom ve molekülleri bir arada tutamaz.
3-) Büyük Sökülme: 200+ milyar yıl: Büyük çıtırtı senaryosunun tam teri olan bu senaryoda evrenin genişlemesi tersine dönecek, evren sıcak ve yoğun durumuna doğru geri gidecektir. Tabii ki güncel gözlemler ile bu teorinin doğru olmadığı ve evrenin hızla genişlemeye devam edeceğini doğrular.
Evren, içinde birçok gizemi barındıran ve bu gizemlerin çözülmesini bekleyen sınırları belirsiz, biz insanların şu anlık yaşadığı gezegen olan Dünya’mızın da içinde olduğu bir mekan. Evreni anlamak için yapılan çalışmalar devam etmektedir. Şu an salgından dolayı işler biraz duraksamaya girse de insanoğlunun keşfetme duygusu ile yine eski hızında hatta bu salgından sonra Dünya üzerindeki yaşanacak değişikliklerle beraber daha da hızlı bir şekilde devam edecektir. Carl Sagan’ın dediği gibi: “Bir yerlerde inanılmaz bir şey keşfedilmeyi bekliyor.”
Kaynakça:
- https://bilimfili.com/big-bang-buyuk-patlama-teorisi-nedir
- https://www.kozmikanafor.com/buyuk-patlama-big-bang-teorisi-1/
